 |
| Προσθήκη λεζάντας |
ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ, ΤΟΜΟΣ 61ος, ΛΑΡΙΣΑ 2012, σελ. 317-320.
Η Μελίβοια της Αγιάς, πρώην Αθανάτη και Θανάτου, είναι ένας από τους θεσσαλικούς οικισμούς της ύστερης βυζαντινής εποχής, καθώς αναφέρεται στην απογραφή των Οθωμανών του 1454/1455 και μάλιστα με ελληνικό όνομα. Μολονότι στην απογραφή αυτή αναφέρεται ότι δεν συμπεριλαμβα-νόταν στην προηγούμενη, η οποία πρέπει να είχε διενεργηθεί πριν από 20 περίπου χρόνια, πιστεύουμε ότι προϋπήρχε της εισβολής των Οθωμανών στην περιοχή της Λάρισας (1386/1387). Οι κάτοικοι του οικισμού, τρομοκρατημένοι από την εισβολή και νωρίτερα από τις επιδρομές των Καταλανών, είχαν σκορπίσει στις σπηλιές τα Όσσας και επανήλθαν στον οικισμό τους, του οποίου δεν είχαν λησμονήσει το όνομα, μόλις ηρέμησε η κατάσταση.
Στην απογραφή, λοιπόν, του 1454/1455 αναφέρεται ότι στην Αθανάτη κατοικούσαν 29 οικογένειες, στη μία από τις οποίες ο αρχηγός ήταν χήρα γυναίκα. Υπολογίζοντας την οικογένεια 5μελή, μπορούμε να υπολογίσουμε τον πληθυσμό γύρω στα 150 άτομα. Οι Αθανατιώτες καλλιεργούσαν δημητριακά, κηπευτικά και εξέτρεφαν πρόβατα και λίγους χοίρους. Το καλοκαίρι του 1455, ο τιμαριούχος τους είσπραξε από αυτούς τα εξής ποσά(1) :
Από το σιτάρι 22 κοιλά(2) Χ 8 άσπρα σύνολο 176 άσπρα
Από το κριθάρι 1 κοιλό Χ 5 άσπρα σύνολο 5 άσπρα
Από το κεχρί 9,5 κοιλά Χ 5 άσπρα σύνολο 47 άσπρα
Από την δεκάτη των κήπων 16 άσπρα
Από την δεκάτη των καρυδιών 5 άσπρα
..............
1. Melek Delibasi-Muzaffer Arikan, Hicri 859 tarihli. Suret-i defter-i sancak-i Tirhala, Ankara 2001, I, 139 (ο οικισμός αναφέρεται ως Sanatos).
2. Το κοιλό της Λάρισας το 1454/1455 ζύγιζε 102,624 κιλά. Επομένως, η παραγωγή σιταριού στην Αθανάτη ανερχόταν στα 10.531,685 σημερινά κιλά.
..................................................................................
Από τον φόρο του νερόμυλου 15 άσπρα
Από τον φόρο των προβάτων(3) 225 άσπρα
Από τον φόρο των χοίρων 15 άσπρα
Από τον φόρο των εγκληματιών και γάμων 60 άσπρα
Από την ισπέντζα 706 άσπρα
Σύνολο 1270 άσπρα
Τα ονόματα των οικογενειαρχών της Αθανάτης του 1454/1455 είναι τα εξής(4) :
Ανυφαντής Γιώργος Μποροβικιώτης Σταμάτιος
Αρβανίτης Μιχάλης Μπουτζάνος Γεώργης
Βρετός Γιώργος Μπουτζάνος Θόδωρος
Γκοντίλης Γιάννης Ορφανός Ισαάκιος
Γκοντίλης Δημήτρης Ποτινός Κώστας
Γκοντίλης Θόδωρος Ποτινός Στέφανος
Δήμαινα χήρα Ράντος Γιάννης(5)
Ζούκης Νικόλας Ρούσης Μανόλης
Ματαράγκας Μέξας Σερβιώτης Ανδρέας
Μαυρίκης Δημήτρης Σερβιώτης Κώστας
Μαυρίκης Μανόλης Σκιαδάς Γιάννης
Μαυρίκης Νικόλας Σκιαδάς Κόκλας (6)
Μποροβικιώτης Νικόλας Σκιαδάς Νικόλας
.............
3. Με δεδομένο ότι για κάθε 3 πρόβατα πλήρωναν 1 άσπρο, συμπεραίνουμε ότι οι Αθανατιώτες το 1454/1455 είχαν 675 πρόβατα.
4.Την μεταγραφή τους στη γλώσσα μας έκανε ο οθωμανολόγος Γ. Λιακόπουλος. Οφείλουμε ευχαριστίες στην προηγούμενη Δημοτική Αρχή της Αγιάς για την παραχώρηση ενός φωτοαντιγράφου με τον κατάλογο των ονομάτων.
5.Το όνομα Ράντος, το οποίο επιβιώνει και σήμερα σε διάφορα μέρη ως επώνυμο, είναι σλαβικής προέλευσης, από το όνομα Rantomir.
6. Κόκλας, αρβανίτικο επώνυτμο. Βλ. Κ. Η. Μπίρης, Αρβανίτες. Οι Δωριείς του Νεότερου Ελληνισμού, εκδόσεις «Μέλισσα», Αθήνα 1997, 194-195. Το όνομα αυτό είναι από την αλβανική λέξη kokel, η οποία σημαίνει βώλος, κουκούτσι. Βλ. Demetrius J. Georgacas – William A. McDonald, Place Names of Southwest Peloponnesus, University of Minnesota Press, Minneapolis 1967. Σημειωτέον ότι οι Πλαταιές ονομάζονταν Κόκλα και το σημερινό Ματονέρι της Καλαμπάκας Κοκλαίοι
.......................................................................................................
Μποροβικιώτης Σταμάτης Τσαγκάρης Νικόλας
Χανδρινός Ράντος
Παρατηρώντας τα επώνυμα των Αθανατιωτών του 1454/1455 διαπιστώνουμε ότι μεταξύ των 29 οικογενειαρχών συμπεριλαμβάνονται 6 οι οποίοι έφθασαν εκεί ερχόμενοι από πολύ μακριά. Πρόκειται για τους οικογενειάρχες:
Μιχάλη Αρβανίτη, από την Ήπειρο ή από την Αλβανία.
Μέξα Ματαράγκα, από την Βόρεια Ήπειρο ή από την Αλβανία, μέλος του μεσαιωνικού αρβανίτικου φύλου των Ματαραγκαίων .(7)
Νικόλας, Σταμάτης και Σταμάτιος Μποροβικιώτης, από τον ορεινό οικισμό Μποροβίκο, σήμερα Αμπελοχώρι, της Καλαμπάκας.
Ανδρέας και Κώστας Σερβιώτης, από τα Σέρβια της Κοζάνης.
Μεταξύ των επωνύμων, τρία είναι επαγγελματικά: Ανυφαντής. υφαντής, υφαντουργός. Σκιαδάς. κατασκευαστής σκιαδίων, καπέλων για τον ήλιο. Τσαγκάρης. υποδηματοποιός.
Ο μικρός οικισμός των 39 οικογενειών του 1454/1455, λόγω της θέσης του, με το πυκνό δάσος της Όσσας και την θάλασσα μπροστά του, προσέλκυσε πολλούς μετοίκους, με αποτέλεσμα ο αριθμός των οικογενειών να αυξηθεί σημαντικά και να ανέλθει στους 180 το 1570(8) . Λόγω της προσέλευσης πολλών μετοίκων ιδρύθηκε, μετά το 1455 και πριν από το 1466, ένας νέος οικισμός, μάλλον στην περιοχή της Κουτσουπιάς, με το όνομα Μικρή Αθανάτη,
............
7. Το επώνυμο Ματαράγκας είναι από την αρβανίτικη λέξη matrange ή matrake που σημαίνει λοστός, αμυντικό όπλο. Βλ. Stuart E. Mann, An Historical Albanian – English Dictionary, Longmans Green and Co, London 1948. Στην περιοχή των Σοφάδων υπάρχει ο οικισμός Ματαράγκα.
8. Machiel Kiel – Δημ. Αγραφιώτης – Στ. Γουλούλης (μετ. Βαγγ. Τζιγκουνάκης), «Επίσημες τουρκικές πηγές για τη μοναστηριακή ζωή και τα μοναστήρια της Ανατολικής Θεσσαλίας κατά τον 16ο αιώνα. Το κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο», Αγιά. Ιστορικά – Αρχαιολογικά. Πρακτικά του Α΄ Ιστορικού – Αρχαιολογικού Συνεδρίου για την Αγιά και την επαρχία της (3-4/4/1993), Αγιά 2002, 234.
.......................................................................................................
ο οποίος το 1506 είχε ήδη 67 οικογένειες και 68 το 1570. Η Μικρή Αθανάτη εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους της, κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα(9) , επειδή αποτραβήχθηκαν στην Αθανάτη, προφανώς για λόγους ασφάλειας.
Στις ελληνικές πηγές ο οικισμός αναφέρεται ήδη το 1520. Στο φ. 103α της πρόθεσης 401 του Μεγ. Μετεώρου είναι καταχωρισμένα τα ονόματα 14 αφιερωτών του 1520 και άλλα 2 του 1540, από την Αθανάτη, τα οποία είναι τα εξής (10): «Κωνσταντίνος ιερεύς, Μιχαήλ, Ευφροσύνη, Γεώργιος, Στέφανος, Θεόδωρος, Νικόλαος, Γεώργιος, Στέφανος, Κωνσταντίνος, Θεοδώρα, Γεώργιος, Νικόλαος, Δημήτριος, Θεόδωρος και Ιωάννης»(11) .
Η επόμενη μνεία του οικισμού γίνεται το 1592/1593. Στο φ. 38β της πρόθεσης 421 του Μεγ. Μετεώρου(12) , και πάλι, είναι καταχωρισμένα τα παρακάτω 4 ονόματα αφιερωτών από την Θανάτου: «Σταμούλω, Τουμένικας(13) , Δημήτριος του Πράντου και Ακρίβω (14)».
Τρίτη μνεία του οικισμού γίνεται το 1658. Στο φ. 86β του ιεροσολυμιτικού κώδικα 509 είναι καταχωρισμένα τα ονόματα των αφιερωτών τριών οικογενειών, από την Αθανάτου, την οποία ο ιερομόναχος της ζητείας επισκέφθηκε στις 12-6-1658 .(15)
+ Δημητρίου ιερέως - μπακή(16) άσπρα 30.
.......................
9.Machiel Kiel – Δημ. Αγραφιώτης – Στ. Γουλούλης, ό.π., 235.
10.Κ. Σπανός, «Οι θεσσαλικοί οικισμοί και τα ονόματα των αφιερωτών τους στην πρόθεση 401 του Μεγ. Μετεώρου, 1520-1540», Θ.ΗΜ. 43 (2003) 108, αρ. 10 και 44 (2003) 162.
11.Τα δύο τελευταία ονόματα είναι σε γραφή του 1540.
12.Μαζί με πολλούς άλλους οικισμούς της επαρχίας του Γόλου (Βόλου).
13.Τομένικας < Ντομένικας < Ντομένικος < Δομένικος ο Κυριάκος των Βλαχόφωνων.
14.Κ. Σπανός, «Οι θεσσαλικοί οικισμοί και τα ονόματα των αφιερωτών τους στην πρόθεση 421 του Μεγ. Μετεώρου, 1592/1593-19ος αιώνας», Θ.ΗΜ. 32 (1997) 29, αρ. 69 και 33 (1998) 122.
15.Κ. Σπανός, «Οι θεσσαλικοί οικισμοί στον ιεροσολυμιτικό κώδικα 509 (1649-1669)», Θ.ΗΜ. 40 (2001) 347.
16. Μπακί < αραβ. Bakkiye. υπόλοιπο.
..................................................................................................................
+ Νίκος Αρβανίτης , η γυνή Κάλω.
+ Πάντος του παπά – Παναγιώτη, η γυνή Δέσω, μπακή άσπρα 10
ΠΗΓΗ ΑΓΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ
ΠΗΓΗ ΑΓΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου